Dzień w szkole Montessori

Metoda Montessori

Coraz częściej jako rodzice i nauczyciele możemy usłyszeć w swoim otoczeniu o metodzie Montessori. W formie najróżniejszych materiałów, placówek, które odwołują się do zasad tej pedagogiki. Możemy czytać blogi „parentingowe”, próbujemy aranżować odpowiednie wnętrza dla dziecka. Często traktujemy to jako ciekawostkę, jedną z wielu na rynku ofert edukacyjnych, w których spotkać możemy zasyp coraz to nowszych metod i sposobów nauczania. Chciałbym jednak podkreślić, że metoda Montessori nie jest ciekawostką, a dla wielu w tym i dla mnie stała się sposobem na życie. Jestem nauczycielem wczesnoszkolnym w klasach 1-3 w Dwujęzycznej Szkole Podstawowej „English Montessori School” w Katowicach. Maria Montessori dała mi możliwość zrozumienia i obserwowania dziecka i stale pokazuje, co tak naprawdę jest ważne w edukacji i wychowaniu.

Natura ma własny plan na rozwój

Ponad 100 lat temu pewna włoska lekarka założyła szkołę w biedniejszej dzielnicy Rzymu. Tym samym Maria Montessori, o której mowa, będąc jedną z pierwszych kobiet lekarzy, stała się także pionierką nowej metody wychowawczej. Według Marii Montessori każde dziecko jest wyjątkowe. Ma swoją osobowość, własny rytm życia, specyficzne cechy i ewentualne ograniczenia. Wszystkie dzieci przechodzą okresy wrażliwości – chodzi o szczególną wrażliwość na drodze rozwoju, czyli o etapy życia młodego człowieka, w których jest całkowicie skoncentrowany na określonym elemencie (nauka chodzenia, pisania, czytania, rozwój motoryki, relacji społecznych). Gdy tylko dana cecha się rozwinie, związana z nią wrażliwość zanika. Sama Maria Montessori opisuje okresy wrażliwe w następujący sposób, odnosząc je do świata owadów.

„Małe gąsienice zaraz po urodzeniu mają wyjątkową wrażliwość na światło. Światło pociąga je, fascynuje, dlatego w podskokach, typowych dla gąsienic, posuwa się w stronę silniejszego światła, aż na sam koniec gałęzi, i w końcu wygłodniała zatrzymuję się między delikatnymi liśćmi, które staną się jej pożywieniem. Co dziwne, zaraz po upływie tego okresu, czyli od momentu, w którym posilona gąsienica może odżywiać się także innymi rzeczami, wrażliwość na światło przemija.” Według Montessori, jeżeli dziecko nie miało okazji do podjęcia działań zgodnych z wytycznymi okresu, traci sposobność do naturalnego rozwoju w tym okresie.

Podążać, czyli dać możliwość – Nasz program nauczania

Jako nauczyciele Montessori musimy w odpowiednim momencie rozwoju dziecka zapewnić mu odpowiednie środowisko. Pełne bezpieczeństwa i spokoju, dające możliwości odkrycia, dostosowane do potrzeb dziecka, sprzyjające zaprowadzaniu porządku, wzbudzające ciekawość, gwarantujące swobodę i to się właśnie dzieje w naszej szkole!

Budowanie relacji w szkole Montessori

Uczniowie przychodzą do naszej klasy o godzinie 8:30. Przebierają się, witają się z nauczycielem. Są to jego pierwsze ważne kroki, determinujące to jaki dziecko ma stosunek do szkoły, czy przychodzi do nas z entuzjazmem. Samo przywitanie, pokazuje również relację jaką zbudowały dzieci razem z nauczycielem. Po wspólnym przywitaniu, rozpoczyna się czas pracy własnej.

W naszej klasie wymieszane są roczniki, czyli dzieci z klas 1-3 uczą się wspólnie. Starsze dzieci bardzo często nam pomagają, prowadząc prezentację, organizując różnego rodzaju projekty i dając po prostu dobry przykład. Jako nauczyciel stwierdzam, że nie możemy zrobić nic lepszego niż dać innym dzieciom nauczać. To właśnie w tym wieku starsze dzieci mają największy wpływ na młodszą grupę i czasami z dnia na dzień widać jak szybko postępuje socjalizacja i chęć dopasowania się do norm obowiązujących w klasie wyznaczanych przez starszą grupę. Dlatego ważne jest, żeby odpowiednio ukierunkować najstarszą klasę i uświadomić im poczucie odpowiedzialności za młodszą klasę.

Nauka w szkole Montessori

Od 8:30 do 11:30 dzieci rozpoczynają swoją przygodę z odkrywaniem klasy, materiałów przygotowanych przez nauczycieli na półkach z zakresu matematyki, języka polskiego, biologi, historii, muzyki. Wszystkie materiały są pojedyncze, żeby uczyć dzieci cierpliwości i poczucia wspólnoty. Również każda z montessoriańskich pomocy rozwojowych daje możliwość samodzielnego wychwycenia błędu i poprawienia go przez dziecko. W międzyczasie nauczyciele zapraszają dzieci na krótkie 15-minutowe prezentacje (dłużej dziecko w tym wieku nie jest w stanie utrzymać koncentracji) danych tematów i pomocy rozwojowych. Umożliwiają one dziecku samodzielną pracę z materiałem, zaplanowanie swojego dnia i wykonanie tzw. „follow up”. Są to rozwinięcia dobrane przez nauczyciela, które poszerzaj zakres zdobywanej wiedzy. Dzieci codziennie ćwiczą również kaligrafię, matematykę, a starsze klasy rozkładają zdania na części mowy. Bardzo ważną rzeczą z którą chcemy również zostawić nasze dzieci jest umiejętność organizacji własnego czasu i planowania, do czego klasie pierwszej służy „planner” a w klasach 2-3 „work journal”, w którym dzieci samodzielnie zapisują wykonane w danym dniu pracę.

Poznawanie świata za pomocą zmysłów

Program edukacyjny w naszej szkole jest zintegrowany i zapewnia wszechstronny rozwój każdemu dziecku. W naszej klasie dzieci poznają świat i uczą się go poprzez wszystkie pięć zmysłów, nie tylko słuchając, obserwując czy czytając. Małe dziecko widzi otaczającą przyrodę i nie dzieli jej na fizykę, chemię, biologię, geografię czy matematykę. W codziennym życiu wszystko się ze sobą harmonijnie łączy. Podczas organizowania zajęć i pracy własnej dzieci w zajęciach pojawiają się treści związane z kształceniem języka ojczystego, z matematyką, wiedzą o środowisku społecznym i przyrodniczym, a także elementy wychowania plastycznego, technicznego, muzycznego oraz zajęcia ruchowe. Zazwyczaj temat przewodni tygodnia, czy miesiąca, wiąże się z każdym przedmiotów, starając się pokazać, że nauczanie obejmuje każdą sferę życia. Przykładowo poznając na historii starożytny Egipt, prezentacje z przyrody dotyczą dorzeczy Nilu, a zajęcia z języka obejmują temat rozwoju pisma i poznawania hieroglifów. Dodatkowo temat ten jest zazwyczaj rozwinięciem wielkich lekcji (o których poniżej), w tym przypadku historii o powstaniu pisma. Pod naszym przewodnictwem całościowy program nauczania pozwala dziecku doświadczyć radości uczenia się, czerpać przyjemność z procesu nabywania tej wiedzy i zapewnia rozwój poczucia jego własnej wartości. Dostarcza doświadczeń, z których dzieci tworzą swą wiedzę.

Nasza szkoła jest o profilu dwujęzycznym, dlatego w każdej z klas na stałe przebywają native-spekarzy, którzy przez cały czas rozmawiają z dziećmi w języku angielskim. Dzięki temu dzieci mają stały kontakt z językiem obcym, naśladują wypowiedzi lektora angielskiego i łatwiej wchodzą w interakcję z językiem obcym, angielski i jego nauka staje się dla nich naturalna.

Wzbudzić ciekawość i pozwolić odkrywać

Pierwsze miesiące szkoły poświęcone są tematom wokół wielkich lekcji. Jest to zaproszenie do magicznego świata wiedzy w formie niesamowitych opowiadań. To swego rodzaju pokaz i więcej ma takie wydarzenie z gawędy przy ogniu albo pasjonującego teatru niż ze zwykłej lekcji. Wielkie lekcje mają inspirować, zachęcić do poszukiwań, pytań, samodzielnej pracy i pomysłów na własne projekty naukowe. Wokół tych historii zbudowany jest nasz cały program nauczania, historia o powstaniu wszechświata, o powstaniu życia na ziemi, o cywilizacjach, o historii pisma i o historii liczb. Lekcję są prezentowane na linii czasu, dzięki czemu od początku rozumieją, że jesteśmy gośćmi we wszechświecie od bardzo niedawna, ponieważ ok. 200 tys. lat istnienia homo sapiens to jedynie maleńki, końcowy kawałek linii, na której początku był wielki wybuch.

Naucz mnie robić to samodzielnie

Prócz obowiązków edukacyjnych, dzieci mają swoje obowiązki związane z porządkiem w klasie. „Teacher assitant”, „Preparing Breakfast”, „Cleaning Tables”. To wszystko wykształca w nich odpowiedzialność za grupę i otoczenie, w którym przebywają, są to ważne lekcje pracowitości i bezinteresownej postawy względem innych. Dzieci samodzielnie przygotowują śniadanie, nakrywają do obiadu, dbają o czyszczenie akwarium i podlewanie kwiatów.

Swobodna zabawa

O godzinie 11:00 odbywa się krąg na dywanie. Jest to czas dla nas jako nauczycieli i klasy, żeby porozmawiać o najważniejszych rzeczach, jakie wydarzyły się w trakcie pracy własnej oraz zorganizować dla klasy nowe zabawy lub wprowadzić nowe zasady.

O 11:30 wychodzimy wspólnie na „outside time”, czyli godzinę swobodnej zabawy na zewnątrz na jednym z naszych placów. Jest to czas, gdy dzieci w nieskrępowany sposób mogą się wyszaleć, wybiegać, poznawać przyrodę i tworzyć wykopaliska archeologiczne. Jest to tym bardziej ważne, ponieważ badania potwierdzają, że większość zaburzeń rozwojowych i emocjonalnych u dzieci (m.in. deficyty uwagi, hiperaktywność, niezgrabność ruchowa, otyłość, nieprawidłowości integracji sensorycznej, niski poziom kompetencji społecznych i komunikacyjnych, agresja, depresja, nerwice) ma podłoże w braku bezpośredniego kontaktu z naturą. W bezpośrednim kontakcie z przyrodą dzieci instynktownie realizują blokowane potrzeby rozwojowe. Dla „wyzwolenia” potencjału potrzebują swobody, rozmachu, przestrzeni, przygody i prostoty. Tam, gdzie nie ma „gotowców”, samoistnie uruchamiają się ich pierwotne zasoby twórcze , to zabawa w „udawanie”, gdy dzieci tworzą w swojej wyobraźni coś z niczego stanowi jeden z najważniejszych etapów rozwojowych i staramy się zawsze o tym pamiętać.

12:30 to czas wspólnego obiadu dzieci i nauczycieli, a po obiedzie czas na lekturę i odpoczynek.

Drugi czas pracy własnej

O godzinie 13:00 rozpoczyna się drugi czas pracy własnej, gdzie dzieci już całkowicie mogą poświęcić się swojej pracy, ponieważ nie są organizowane przez nauczycieli prezentacje. Dzieci mają dwie godziny, żeby wykonać dowolne rozwinięcia, popracować z nowo przygotowanymi materiałami lub żeby pomóc w innym w realizowaniu projektów.

Obserwując możesz zrozumieć

W trakcie dnia z racji tego, że w sali jest 3 nauczycieli i jeden native-speaker staramy się prowadzić codzienne obserwacje dzieci. Jest to podstawowa zasada w metodzie Montessori umożliwiająca dorosłym zapoznanie się ze światem dziecka. Wychowawca powinien z baczną uwagą i dużym szacunkiem obserwować dziecko, aby zauważyć ewentualne przeszkody w rozwoju; obserwacja daje możliwość bycia przewodnikiem dziecka. Przy każdej obserwacji stawiamy sobie konkretne pytanie: „Jak wygląda praca własna Jasia?”. Jest to 15 minut, które całkowicie poświęcamy na to dziecko i czasami jesteśmy w stanie zauważyć rzeczy, których w normalnym trybie pracy z klasą zwyczajnie umykają.

Cały wypracowany system obserwacji i konsultacji z dzieckiem zastępuje nam również tak naprawdę wystawianie ocen. Dzięki temu jesteśmy w stanie na bieżąco nadzorować pracę dzieci, współpracować z rodzicami w sytuacji, gdy dostrzeżemy jakąś trudność. W każdy piątek dzieci odbywają rozmowę w formie konsultacji, która podsumowuje cały tydzień pracy, radości i niepowodzeń, jakie dziecko mogło spotkać na swojej drodze.

Nauczyciel gromadzi w nich informacje dotyczące: zainteresowań, uzdolnień dziecka, jego cech osobowościowych, zachowań i sposobów reagowania w określonej sytuacji, umiejętności w zakresie różnych rodzajów aktywności, efektów dydaktycznych, stosunku do podejmowanych działań, funkcjonowania ucznia w grupie społecznej.

Wszystko to służy do stworzenia raportów śródrocznych, które są przedstawiane później rodzicom. Bardzo ważne również w całym procesie wychowania montessoriańskiego jest podejście rodziców i to czy to, co się dzieję w domu, idzie w parze z działaniami w szkole. Dlatego rodzice są informowanie na bieżąco o wszystkich trudnościach i sami również się doszkalają z zakresu metody Montessori i pedagogiki w naszej placówce.

Poznajmy wspólnie sekret dzieciństwa

Dziś, kiedy większość z nas przyzwyczajona jest do tak zwanego „tradycyjnego” modelu szkoły, pomysły Marii Montessori na temat swobody edukacyjnej, budzenia pasji, szukania radości z pracy, wydają nam się rewolucyjne. Tymczasem zarówno Maria Montessori we Włoszech, jak i Janusz Korczak w Polsce czy Rudolf Steiner w Austrii, już kilkadziesiąt lat temu dochodzili do tych samych odkryć sekretu dzieciństwa. Na podstawie różnych obserwacji każde z nich uznało, że aby skutecznie się uczyć, dziecko musi mieć motywację wewnętrzną do poznawania świata i warto o tym zawsze pamiętać.

Zachęcam do umówienia się w naszej szkole na obserwacje i sprawdzenia naszej strony internetowej: http://englishmontessorischool.pl/

Więcej o metodzie Montessori przeczytasz na moim blogu: https://www.krzysztofkasperek.pl/