Jak Cię widzą, tak Cię piszą Mamo. Współczesne macierzyństwo Cz.1

Macierzyństwo jest złożone i różnorodne. Nikt mi nie powie, że jest inaczej. Podobnie wizerunek matki oraz poszczególne aspekty macierzyństwa rozpatrywać można w wielu kontekstach. W psychologii obraz matki pojawia się przeważnie w kontekście psychologii rozwojowej. Matka stanowi w tej teorii postać drugoplanową wobec rozwijającego się potomstwa. Badacze rzadko interesują się tym, czego doświadcza kobieta po urodzeniu dziecka i jak spostrzega to wydarzenie. Najważniejsze jest bowiem dziecko, a po porodzie, całe życie rodzinne skupia się wokół niego.

Macierzyństwo = doświadczenia

Spróbujmy jednak na chwilę odejść od tego schematu. W ostatnim czasie możemy zaobserwować, minimalną ale zauważalną, zmianę tego stanu rzeczy. Kobieta – podmiot i jej doświadczenia związane z macierzyństwem, zaczynają być dostrzegalne. Jakie to doświadczenia? To emocje (pozytywne i negatywne), stres, radzenie sobie z nim, intensywne wahania poziomu hormonów po porodzie, relacje w rodzinie i wsparcie, oczekiwania stawiane matce i umiejętność ich sprostania.

Teoria a praktyka

Jak to wygląda w teorii? Mamy kilka perspektyw: biologiczną, etologiczną, społeczno-kulturową, systemową, kryzysową i stresogenną. Spróbujmy teraz w ich ramach opisać macierzyństwo.

Od biologii nie uciekniemy. Poziom hormonów po porodzie u kobiety zmienia się diametralnie, co wpływa na jej stan emocjonalny, może wywołać wahania nastroju a w gorszym wypadku depresję poporodową. Zmiany jakie zachodzą w organizmie kobiety po urodzeniu dziecka wpływają na jej sposób postrzegania siebie. W ciąży większość kobiet wygląda pięknie i zawdzięcza to również hormonom, szczególnie wysokiemu stężeniu estrogenu.

Efekt zmiany poziomu hormonów po porodzie

Po porodzie sytuacja zmienia się najczęściej o 180 stopni, skóra traci blask, pojawiają się przebarwienia, wypadają włosy (często garściami), łamią się paznokcie, widoczne są rozstępy, pękają naczyńka. To wszystko nie dodaje kobiecie pewności siebie. W tym okresie bardzo ważna jest akceptacja i wsparcie ze strony najbliższych oraz wzmacnianie poczucia wartości jako kobiety. Na szczęście, najczęściej w kilka miesięcy po porodzie wszystko wraca do normy. Na cofnięcie zmian wywołanych ciążą i porodem ma wpływ wiele czynników, a najważniejsze to karmienie piersią, ogólny stan zdrowia kobiety i hormony tarczycy.

Archetyp matki, mit o Demeter i Korze

W psychologii najbardziej „biologiczny” jest nurt psychoanalityczny. Według tej orientacji, zmiany procesów psychicznych kobiety w okresie macierzyństwa zdeterminowane są biologicznie. Carl Gustaw Jung, przedstawiciel psychologii analitycznej, ujmuje obraz matki w ramach koncepcji archetypu, składnika nieświadomości zbiorowej, czyli wspólnego dla wszystkich ludzi. Archetyp to taki pierwotny wzorzec np. postaci. Takim pierwowzorem matki w mitologii greckiej była Demeter – dawczyni życia, żywicielka. Gdyby żyła obecnie to uznalibyśmy ją za matkę idealną, która życiowe spełnienie znajduje w macierzyństwie, daje z siebie bardzo dużo i nie chce niczego w zamian. Kto zna mit o Demeter i Korze, wie jak bardzo zdeterminowana była ta bogini, gdy Hades porwał jej ukochaną córkę do podziemi i jak wiele potrafiła poświęcić.

Warto wspomnieć, że to jaką treścią wypełniony zostanie archetyp matki konkretnej kobiety zależy od wpływu jej własnej matki i innych kobiet z najbliższego otoczenia. Archetyp zawsze zawiera cechy pozytywne i negatywne, wynika z doświadczeń związanych z wychowaniem i obserwacją zachowań. Widzimy więc, że przekonania o tym, jaka matka „powinna być” budowane są latami i później trudno odejść od tych narzuconych schematów.

Macierzyństwo. Wzorce i normy narzucone przez społeczeństwo

Spójrzmy teraz na problem macierzyństwa z perspektywy społeczno – kulturowej. Normy i reguły społeczno-kulturowe sugerują pewne wzorce matczynych zachowań. Zostały one wypracowane na przestrzeni setek, a nawet tysięcy lat, przez nasze babcie, prababcie, praprababce itd. Oczekiwania społeczne odnośnie pełnionych w rodzinie ról ulegają obecnie dynamicznym zmianom. Tradycyjny podział ról i funkcji według płci zaczyna zanikać. Głównym powodem wydaje się być aktywność zawodowa kobiet, w tym i matek.

Współcześnie obraz matki kreują media, szczególnie telewizja i Internet. Media te ukazują jaka matka POWINNA BYĆ i czego się od niej oczekuje. Warto zdawać sobie sprawę, że ta kreacja, nierzadko podszyta jest reklamą. Matki to świetny target group, czyli grupa docelowa, do której kieruje się działania sprzedażowe. W samej reklamie i sprzedawaniu produktów nie ma niczego złego, są rzeczy nawet niezbędne, jednak nasze wybory powinny być świadome i przemyślane.

Często mamy do czynienia ze stereotypowymi, perfekcjonistycznymi wymaganiami i oczekiwaniami związanymi z macierzyństwem. Dotyczą one różnorodnych aspektów życia kobiety takich jak wygląd, kondycja fizyczna, wychowanie dzieci czy kariera zawodowa. Kobiety rzadko narzekają, ponieważ boją się reakcji otoczenia i nie chcą być określane mianem złej, niedającej sobie rady matki. Oddzielenie społecznych i rodzinnych oczekiwań od własnych przekonań może niektórym matkom sprawiać trudność. Wydaje się jednak konieczne, by macierzyństwo dawało rzeczywistą satysfakcję.

Czytaj również: